Ortezler, vücudun belirli bölgelerine destek sağlayan, hareketi kolaylaştıran veya sınırlayan ortopedik cihazlardır. Genellikle yaralanmalar, ameliyatlar sonrası tedavi sürecinde veya kronik rahatsızlıklarda kullanılırlar. Ortezlerin üretim aşamaları, kullanılan malzemelere, kişiye özel olup olmamasına ve tedavi amaçlarına göre değişiklik gösterse de temel adımlar genel olarak benzerdir.
Ortezlerin Üretim Aşamaları:
1. Hasta Değerlendirmesi ve İhtiyaç Analizi
Tıbbi Değerlendirme: Ortez üretiminin ilk aşaması, hasta değerlendirmesi ile başlar. Ortopedi uzmanı veya fizyoterapist, hastanın anatomik yapısını, tıbbi geçmişini ve ihtiyaçlarını inceler. Hangi bölgenin desteklenmesi gerektiği ve nasıl bir hareket kısıtlaması ya da desteği gerektiği
belirlenir.
Tedavi Hedeflerinin Belirlenmesi: Ortez hangi amaçla kullanılacaksa (destek, koruma, rehabilitasyon), bu hedefe uygun olarak tasarım süreci planlanır. Örneğin, bir
diz ortezi yaralanma sonrası stabilizasyon sağlayabilirken, omurga ortezi duruş bozukluklarını düzeltmeye yönelik olabilir.
2. Ölçüm ve Kalıp Alma
Hastaya Özgü Ölçümler: Özellikle kişiye özel ortezlerde, vücudun desteklenecek bölgesinden detaylı ölçümler alınır. Bu ölçümler manuel olarak
veya üç boyutlu tarama cihazlarıyla yapılabilir. Bu aşama, ortezin vücuda tam uyum sağlaması için kritiktir.
Alçı Kalıp: Bazı durumlarda, özellikle daha karmaşık ya da kişiye özel ortezlerde, vücudun ilgili kısmından alçı kalıp alınarak üretime başlanır. Alçı kalıp, ortezin birebir vücut formuna uyumlu olmasını sağlar.
Dijital Kalıp ve 3D Tarama: Günümüzde daha modern yöntemlerle, 3D tarayıcılar yardımıyla dijital kalıp oluşturulabilir. Bu teknoloji, alçı kalıp alma işlemi gibi geleneksel yöntemlerin yerine geçerek daha hızlı ve kesin sonuçlar sunar.
3. Tasarım ve Prototip Hazırlığı
Bilgisayar Destekli Tasarım (CAD): Kalıp ve ölçümler alındıktan sonra, ortezin tasarım süreci başlar. Bilgisayar destekli tasarım (CAD) yazılımları kullanılarak, ortezin vücut ile uyumu ve fonksiyonelliği hesaplanır. Bu süreçte, hareketi destekleyecek ya da kısıtlayacak noktalar belirlenir.
Malzeme Seçimi: Ortezde kullanılacak malzeme, tasarımın ve kullanım amacının önemli bir parçasıdır. Karbon fiber, termoplastik, metal, köpük veya deri gibi çeşitli malzemeler, ortezin hafifliği, dayanıklılığı ve esnekliği açısından tercih edilir.
Prototip Üretimi: Kişiye özel veya karmaşık ortopedik cihazlar için tasarlanan ortez, önce bir prototip şeklinde üretilir. Prototip, ölçümlerin ve tasarımın uygunluğunu test etmek için kullanılır.
4. Üretim
Termoformlama: Ortez üretiminde yaygın kullanılan bir teknik olan termoformlama, ortezin plastik ya da kompozit malzemeden şekillendirilmesi için kullanılır. Bu işlem sırasında malzeme ısıtılarak yumuşatılır ve daha sonra kalıba oturtulup soğutulur.
Eklem ve Metal Aksamların Montajı: Hareketli eklemler veya metal destekler gereken ortotik cihazlarda, bu parçaların montajı yapılır. Ortezde bulunan menteşeler, vidalar ve diğer mekanik parçalar dikkatlice yerleştirilir.
3D Baskı (Additif Üretim): Kişiye özel ortez üretiminde 3D baskı teknolojisi, son yıllarda popülerlik kazanmıştır. Bu yöntemle, tasarlanan ortez doğrudan 3D yazıcıdan üretilir. Bu, karmaşık ve detaylı ortezlerin hızlı ve hassas bir şekilde üretilebilmesini sağlar.
5. Yüzey İşleme ve Son Rötuşlar
Yüzey Pürüzsüzleştirme: Üretim aşaması tamamlandıktan sonra, ortezin yüzeyi ince işçilikle düzeltilir. Bu işlem, malzemenin kullanımı sırasında ciltte rahatsızlık veya tahriş oluşturmaması için yapılır. Keskin kenarların alınması ve yüzeyin pürüzsüz hale getirilmesi sağlanır.
Kaplama ve Destek Elemanları: Bazı ortezler, deri veya köpük kaplamalarla kaplanarak daha konforlu hale getirilir. Ayrıca, kayışlar, tokalar veya cırt cırtlı bantlar gibi ek destek elemanları eklenir.
6. Deneme ve Uygulama
Hastaya Uyum Testi: Üretilen ortez, hasta üzerinde denenir. Bu aşamada, ortezin vücutla uyumu, rahatlığı ve fonksiyonelliği test edilir. Gerektiğinde küçük ayarlamalar yapılabilir.
Fonksiyon Testleri: Ortez, hastanın hareketlerini destekleyip desteklemediği, doğru pozisyonda durup durmadığı kontrol edilir. Ayrıca, cihazın kullanım süresi boyunca rahatça takılabilir olması önemlidir.
7. Eğitim ve Kullanım Talimatları
Hastaya Eğitim: Hastaya, ortezi nasıl takacağı, çıkaracağı ve bakımını yapacağı konusunda eğitim verilir. Özellikle uzun süreli kullanım gerektiren ortezlerde, doğru kullanım talimatları hayati önem taşır.
Kontrol ve Takip: Özellikle kişiye özel ortezlerde, belirli aralıklarla hasta kontrol edilir. Ortezde zamanla deformasyon olup olmadığı veya hastanın kullanım sırasında rahatsızlık yaşayıp yaşamadığı gözlemlenir.